W polskim prawie cywilnym funkcjonuje zasada swobody testowania, która skupia się w głównej mierze na autonomii woli spadkodawcy i możliwości rozrządzania całym swoim majątkiem na rzecz dowolnej osoby. Swoboda testowania w niektórych przypadkach jest jednak ograniczona, wola spadkodawcy musi bowiem być wyrażona w sposób, który przewiduje prawo, i spadkodawca musi posłużyć się znanymi przez ustawę konstrukcjami. Ograniczeniem testowania w sposób pośredni jest również zachowek.
Czym jest zachowek i kto może go otrzymać?
Spadkodawca może przeznaczyć swój majątek dowolnej osobie lub instytucji według własnego uznania, pomijając przy tym osoby najbliższe. Ustawodawca stworzył jednak instytucję, która daje możliwość dochodzenia roszczenia przez najbliższych krewnych spadkodawcy do części majątku spadkowego, czyli zachowek. Do osób uprawnionych z tytułu zachowku zalicza się małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki) oraz rodziców spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Realizacja uprawnienia do zachowku jest uzależniona od tego, czy osoba domagająca się roszczenia o zachowek byłaby powołana do spadku jako spadkobierca ustawowy. Jeśli osoby wyżej wymienione nie otrzymały należnego im zachowku czy to w postaci uczynionej przez spadkodawcę na ich rzecz darowizny, czy powołania do spadku, czy w postaci zapisu, czy świadczenia od fundacji rodzinnej lub mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, mają one możliwość dochodzenia przeciwko spadkobiercy roszczenia o zapłatę sumy pieniężnej pokrywającej należny dla niego zachowek albo sumy pieniężnej należnej do uzupełnienia tego zachowku.
Komu nie przysługuje zachowek?
Zgodnie z ogólnymi regułami prawa cywilnego pozbawionymi prawa do zachowku są osoby uznane przez sąd za niegodnych, a także osoby wydziedziczone przez spadkodawcę w testamencie. Zachowek nie należy się również osobom, które zrzekły się spadku u notariusza, oraz osobom, które spadek odrzuciły. Zachowek nie będzie przysługiwał również – zgodnie z ogólnymi regułami prawa cywilnego – małżonkowi, który w chwili śmierci spadkodawcy pozostawał z nim w separacji, oraz małżonkowi, wobec którego spadkodawca wniósł pozew o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winny, a żądanie to było uzasadnione.
Przedawnienie roszczenia o zachowek
Roszczenia z tytułu zachowku przedawniają się z upływem pięciu lat od dnia ogłoszenia testamentu w sądzie lub u notariusza. Z upływem pięciu lat od dnia otwarcia spadku, to jest od chwili śmierci spadkodawcy, przedawniają się:
Zapraszamy do kontaktu.
